Opinia projektu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych

1. Uwagi ogólne

   Nowelizacja rozporządzenia przewiduje zmiany w następujących załącznikach:

   1. załącznik nr 1, czyli tzw. dotacja podstawowa dla uczelni publicznych na zadania związane z kształceniem studentów, doktorantów, kadr naukowych i na utrzymanie uczelni,
   2. załącznik nr 2, czyli tzw. dotacja podstawowa z budżetu MON udzielana uczelniom wojskowym związana z kształceniem i utrzymaniem uczelni,
   3. załącznik nr 4 dotyczący dotacji dla uczelni wojskowych na zadania związane
      z obroną narodową,
   4. załącznik nr 8 dotyczący sposobu podziału dotacji dla uczelni publicznych kształcących personel lotniczy dla lotnictwa cywilnego.
   5. Niniejsza opinia będzie dotyczyła przede wszystkim zmian w załączniku
      nr 1 omawianego projektu rozporządzenia.
2. Ocena poszczególnych regulacji

   Do najważniejszych zmian proponowanych przez Ministra w załączniku nr 1 niniejszego rozporządzenia niewątpliwie należy wprowadzenie wskaźnika jakości dydaktycznej uzależnionego od liczby studentów przypadającej na jednego nauczyciela akademickiego tj. dwunastu. Zmiana ta ma na celu zapobieżeniu rosnącego (także z powodu niżu demograficznego) zjawiska masowości studiów i tym samym obniżenia poziomu ich nauczania. Jakiekolwiek próby podejmowania zmian w tym zakresie należy ocenić pozytywnie. Liczba dwunastu studentów przypadających na jednego nauczyciela akademickiego jest z pewnością mniejszą niż ma to miejsce na największych uczelniach publicznych w całej Polsce. Nie zmienia to jednak faktu, że zmiany w algorytmie należałoby wprowadzać stopniowo – tak, żeby uniknąć sytuacji, w której liczba dwunastu studentów na jednego nauczyciela akademickiego dotyczyłaby osób, które są w trakcie odbywania studiów. Może się bowiem na niektórych uczelniach w Polsce zdarzyć sytuacja, w której uczelnie w celu uzyskania dotacji podstawowej w pełnej wysokości będą musiały zredukować liczbę już uczących się studentów. Taka ewentualność z pewnością wywołałaby chaos na uczelniach wyższych w całej Polsce oraz niepewność studentów co do swojej przyszłości na uczelni. Z naszego punktu widzenia byłaby niedopuszczalne, a obecna treść rozporządzenia wskazuje, iż będzie ono obowiązywać od 1 stycznia 2017 roku, a więc w trakcie trwania roku akademickiego. Tym samym proponujemy, aby zaznaczyć w treści omawianego rozporządzenia, iż zmiany odnośnie wskaźnika jakości dydaktycznej obowiązywać będą od przyszłego roku akademickiego i dotyczyć będą tylko i wyłącznie studentów rozpoczynających naukę w roku akademickim 2017/2018. Powyższe pozwoli stopniowo przygotować się na zapowiadane zmiany uczelniom i tym samym unikniemy możliwych utrudnień w funkcjonowaniu szkół wyższych w całej Polsce. Analogiczne jest nasze stanowisko w odniesieniu do uczelni zawodowych i medycznych.

   Dodatkowo zwrócić uwagę należy, iż wyżej omawiany algorytm ma także negatywne zastosowanie (w kontekście wysokości przyznanej dotacji) dla uczelni, w których na jednego nauczyciela przypada mniej niż dwunastu studentów. Należałoby się zastanowić czy faktycznie dotacja powinna być obniżana w tym przypadku zwłaszcza biorąc pod uwagę, iż im mniej studentów przypada na jednego nauczyciela akademickiego tym więcej czasu może on poświęcić jednemu studentowi, a tym samym pozytywnie wpłynąć na jego rozwój i wiedzę zdobywaną podczas procesu kształcenia. W tym względzie rozważyć jednocześnie należy aspekt ekonomiczny takiego rozwiązania.

   Pozytywnie oceniamy również proponowane zmiany odnośnie wprowadzenia wskaźnika potencjału naukowego, który może (aczkolwiek nie musi) przyczynić się do poprawy jakości kadry naukowej zatrudnianej na uczelniach. Zmiany te powinny być jednak dokładnie monitorowane i dostosowywane do potrzeb uczelni z uwzględnieniem dobra studentów
   i doktorantów – nie ulega bowiem wątpliwości, iż dla studentów niezwykle ważny jest aspekt dydaktyczny, a nie tylko naukowy studiów. Mamy nadzieję, że zmiany te w sposób pozytywny wpłyną na oba te aspekty.

   Negatywnie natomiast oceniamy obniżenie składniku kadrowego wagi dla profesorów z zagranicy (do poziomu 3,0). W uzasadnieniu omawianej zmiany proponowanej przez Ministra czytamy: ,,Wprowadzenie takich zmian wynika ze sprzeciwu środowiska naukowego odnośnie do uwzględniania w ramach omawianego składnika z większą wagą profesorów
   z zagranicy, zatrudnianych na podstawie umów cywilnoprawnych względem profesorów
   z Polski, zatrudnionych na podstawie umów o pracę.” Powyższy ,,sprzeciw” nie jest jednak szczegółowo uzasadniony i nie służy dobru uczelni, a przede wszystkim studentom – oni bowiem na uczelni są najważniejsi i to oni najbardziej korzystają na możliwości współpracy
   z profesorami z zagranicy. Nie ulega wątpliwości, iż obecny stan uczelni w Polsce znajduje się (w stosunku do reszty świata) na wyjątkowo niskim poziomie. Zmniejszanie premiowania dla profesorów z zagranicy, którzy mogliby w sposób znaczący i istotny wzbogacić ofertę polskich uczelni wpłynie negatywnie na podnoszony od wielu miesięcy przez Ministerstwo argument
   o umiędzynarodowieniu uczelni. Sprzeciw polskiego środowiska akademickiego nie jest poparty racjonalnymi przesłankami i nie powinien być decydujący w dyskusji na ten temat.

   Pozytywnie należy też zaopiniować kierunek zmian dotyczący premiowania studiów
   o charakterze praktycznym oraz zmiana zasad obliczania dotacji dla uczelni zawodowych. Zmiany te mają bardziej dostosować kierunki kształcenia do realiów rynku pracy, co może wpłynąć pozytywnie na start młodych osób w życie zawodowe i przyczynić się do lepszego wykorzystania ich potencjału.

   Nie ulega wątpliwości, że wiele regulacji zawartych w załączniku nr 1 do przedmiotowego rozporządzenia (zwłaszcza dotyczące wskaźnika jakości dydaktycznej) ma charakter niemalże rewolucji w systemie kształcenia na wyższych uczelniach w całej Polsce. Zmiany te idą jednak w kierunku zapobieżenia wzrastającemu zjawisku masowości studiów, co w dobie pokolenia niżu demograficznego wchodzącego w okres studiów wyższych jest niezwykle istotne.

3. Podsumowanie

Mając na uwadze wszystko powyższe Niezależne Zrzeszenie Studentów:

• pozytywnie opiniuje kierunek zmian proponowany w załączniku
  nr 1 rozporządzenia,
• postuluje, aby zmiany odnośnie wskaźnika jakości dydaktycznej obowiązywały od przyszłego roku akademickiego i aby dotyczyły tylko i wyłącznie studentów rozpoczynających naukę w roku akademickim 2017/2018,
• poleca rozważenie zmian odnośnie wskaźnika jakości dydaktycznej w przypadku uczelni, w których liczba studentów przypadająca na jednego nauczyciela akademickiego jest mniejsza niż 12,
• negatywnie opiniuje obniżenie składniku kadrowego wagi dla profesorów
  z zagranicy.

Opinia została przygotowana we współpracy z Fundacją ,,Prawo dla Obywatela”